1939 – 1945

Afzonderlijke conflicten en vijandelijkheden zorgden er voor dat slechts 21 jaar na de Eerste Wereldoorlog de wereld weer in oorlog was. De Tweede Wereldoorlog werd uitgevochten tussen twee allianties, namelijk de asmogendheden en de geallieerden.was vanaf 1939 een feit en duurde tot en met 1945.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vielen tussen de 50 en 70 miljoen doden. Ongeveer twee derde van alle slachtoffers was burger, waarvan naar schatting meer dan elf miljoen mensen stelselmatig werden vervolgd en vermoord. De ongelukkigen die in de ogen van de nazi’s inferieur en parasitair waren moesten letterlijk worden uitgeroeid. In ‘Concentratie- en vernietigingskampen, die door de Nazi’s als een grootschalige en efficiënte industrie gerund werden, verloren elf miljoen Joden, zigeuners, gehandicapten, homoseksuelen, dissidenten op gruwelijke wijze het leven. Er werden door de Duitsers diverse methoden toegepast om de zogenaamde ‘Untermenschen’ te vermoorden, waarvan de gaskamers het meest bekend zijn.

NEDERLAND IN DE TWEEDE WERELDOORLOG

NEDERLANDS INDIË IN DE TWEEDE WERELDOORLOG

HET VOORSPEL

Toen op 3 september 1939 de oorlog uitbrak tussen enerzijds Duitsland en anderzijds Engeland en Frankrijk ontstond er in diverse diensten van de Rotterdamsche Lloyd een behoorlijke stagnatie. Zich op de thuisreis bevindende sche-pen werden opgebracht naar Engelse- en/of Franse havens voor een onderzoek van de lading. Op 5 september kreeg Batavia de opdracht voorlopig alleen lading te accepteren voor Nederland. Slechts de dienst van Rotterdam en Ant-werpen naar Nederlands-Indië werd zo goed als het kon onderhouden, waarbij de schepen de route via het Suezkanaal bleven volgen.

JAPANSE BEZETTING

DE NEDERLANDSE KOOPVAARDIJ IN DE TWEEDE WERELDOORLOG

Op 29 augustus 1939 werd in Nederland de algehele mobilisatie afgekondigd en verklaarde ons land zich, zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog, neutraal. In de periode vanaf deze mobilisatie tot aan de Duitse invasie in mei 1940, bleek deze neutraliteitswens al snel een kwade droom te zijn, want 30 Nederlandse koopvaardijschepen, werden ten gevolge van zeemijnen en aanvallen door ’U-Boote’, in 1939 al tot zinken gebracht.

Ook onze Marine en Luchtmacht!

Overigens was niet alleen de Nederlandse koopvaardij al vóór de bezetting het slachtoffer, ook de eerste Nederlandse militairen verloren begin september 1939 het leven toen de mijnenveger Hr. Ms. Willem van Ewijck bij West- Terschelling op een mijn liep. Bovendien verloor onze militaire luchtvaart vanaf september 1939 tientallen vliegtuigen (Bron: Studiegroep Luchtoorlog 1939-1945 SGLO).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zelf heeft de Nederlandse koopvaardij een significante bijdrage geleverd aan de geallieerde oorlog op zee en oceanen. Dankzij haar inspanningen werd tussen 1939 en 1945 op nagenoeg alle zeeën en bij alle oorlogscampagnes de Nederlandse vlag gezien. De toenmalige Britse Prime Minister, Sir Winston Churchill had de rol van de Nederlandse koopvaardijvloot in de Tweede Wereldoorlog ‘beslissend’ genoemd.

Meer dan 4.500 koopvaarders hebben ten gevolge van oorlogshandelingen de dood gevonden en honderden schepen zijn gezonken. In veel gevallen bleef de familie van de slachtoffers jarenlang in het ongewisse. Naast vele vrachtschepen gingen ook bekende passagiersschepen verloren o.a.: het ss Slamat, ms Dempo en ms Baloeran, alle van de Rotterdamsche Lloyd (RL), het ss Statendam van de Holland Amerika Lijn (HAL) en het ms Marnix van Sint Aldegonde van Stoomvaartmaatschappij Nederland (SMN). Na de Duitse invasie werd het direct duidelijk dat 800 Nederlandse koopvaardijschepen, met 18.000 bemanningsleden, niet meer naar Nederland konden terugkeren. Ondanks deze grote inzet met veel slachtoffers en grote schade, bleef de oorlog ter zee (exact zoals de oorlog in Nederlands Indië) tot op de dag van vandaag, een ‘ondergeschoven kindje’.

De Tweede Wereldoorlog had in de jaren 40/45 een groot gat geslagen in de Rotterdamsche Lloyd-vloot, vele opvarenden verloren daarbij hun leven. Zie o.a. het hoofdstuk: ‘Wereldoorlogen’, sub: ‘Slamat-herdenkingen dat geheel gewijd is aan de grootste ramp in de Nederlandse Koopvaardij geschiedenis.

Nederlands-Indië werd door de Jap overlopen en geknecht. Gebruikmakend van de Japanse bezetting zag Soekarno kans om de onafhankelijkheid uit te roepen. In 1945 was de republiek ‘Indonesië’ formeel een feit. Pas in 1949 was Nederland aan de overdracht toe. Opmerkelijk snel was de Rotterdamsche Lloyd er weer bovenop en in 1948 was het aantal reizen van en naar Indië weer terug op het niveau van 1939.