In deze rubriek komen bijzondere verhalen, anekdotes en meer Lloyd-wetenswaardigheden aan bod. Onder andere vervoersmiddelen als, TREIN en VLIEGTUIG komen aan bod. De Trein als welkome aanvulling op de Indië-reizen, het vliegtuig uiteindelijk toch als bedreiging voor onze scheepvaart!
Lord Francis Bacon, Engelse filosoof, schrijver en Staatsman
DE UITVINDING VAN DE SCHEEPVAART
De uitvinding van de scheepvaart geldt als iets heerlijks en bewonderenswaardigs, omdat zij de schatten en waren van de ene plaats naar de andere vaart en zo de meest afgelegen landen, door wederzijdse ruil van de genietingen des levens, met elkaar in verkeer brengt.
LORD BACON (ongeveer 1600)
“VLIEGENDE HOLLANDERS”‘Pelikaan’ meets ‘Baloeran!’ |
|
|
|
|
| Heeft u de geweldige AvroTros TV-serie ‘Vliegende Hollanders’ ook gevolgd? Als uw antwoord op deze vraag ‘Ja’ is, heeft die serie bij u zeker indruk gemaakt. Echter, mogelijk had deze visuele en unieke kijk op onze luchtvaartgeschiedenis nóg meer indruk gemaakt als u tijdens het bekijken daarvan op de hoogte van onderstaande informatie was geweest. Als uw antwoord op de vraag ‘Neen’ is, heb u echt iets gemist en adviseer ik u, via ‘Uitzending gemist?’ alsnog deze serie te gaan volgen.
Het motief van dit advies is niet alleen dat ruim honderd jaar geleden de eerste stappen werden gezet richting de commer-ciële burgerluchtvaart, maar zeker ook omdat het Fokker-vliegtuig dat in de serie een hoofdrol speelt een verrassende link heeft met onze Rotterdamsche Lloyd. Het verhaalt over een periode waarover ook wij ons trots kunnen voelen omdat KLM-oprichter Albert Plesman en vliegtuigbouwer Anthony Fokker erin slaagden om Nederland, naast haar roemruchte koopvaardij, ook de Nederlandse luchtvaart tot een van de belangrijkste spelers op het wereldtoneel te maken. Helaas betekende de ontwikkelingen in de luchtvaart ook dat onze koopvaardij drastisch haar bakens moest verzetten en een nieuwe koers zou moeten vinden. Maar, beste lezer ……. hoe goed wij Nederlanders ook zijn in pionieren en bij nieuwe ontwikkelingen het beste jongetje uit de klas willen zijn, des te triester is het te moeten constateren dat wij het goede zo slecht kunnen vasthouden. Ik refereer hier aan de teloorgang van de roemruchte Nederlandse koopvaardij, uitverkoop van o.a. Nedlloyd en daarmee al die prachtige scheepvaartmaatschappijen, zoals de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd, de ondergang van Fokker en onze nationale trots de KLM, waarvan de Fransen toch echt de baas zijn! Laten we met deze frustrerende en droevige constatering weer terug in onze geschiedenis gaan.
|
|
|
De KLM werd in 1919 door Albert Plesman opgericht, waardoor Nederland het eerste land ter wereld wordt met een luchtvaartmaatschappij. Plesmans droom was het introduceren van de burgerluchtvaart in Nederland, daarom organiseerde hij in 1919 de ‘Eerste luchtvaarttentoonstelling Amsterdam’ (ELTA). Op de ELTA ontmoet Plesman de beroemde vliegtuigbouwer Anthony Fokker, die zeven jaar voor hun ontmoeting bekend werd door boven Haarlem een rondje te vliegen in een zelfgebouwd vliegtuig, ‘De Spin’ (zie onder).
Fokker heeft, als hij Plesman ontmoet, al veel vliegtuigen gebouwd, ook in Duitsland tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). In Nederland was er geen behoefte aan vliegtuigen van Fokker, dus vertrekt hij naar Duitsland. Tijdens de Eerste Wereldoorlog worden, naast veel andere, nieuwe militaire technieken, voor het eerst op grote schaal vliegtuigen ingezet. Noot-1 redactie: Nederland was in de Eerste Wereldoorlog neutraal. |
|
|
Anthony Fokker kreeg in 1919, met steun van Albert Plesman, na afloop van de eerste door Plesman georganiseerde luchtvaarttentoonstelling Amsterdam (ELTA), de beschikking over de gebouwen waar de tentoonstelling was gehouden en vestigde er zijn Nederlandsche Vliegtuigenfabriek (zie foto onder). In het begin vermeed Anthony de merknaam: ‘Fokker’ nog vanwege zijn samenwerking met de Duitsers. Noot-2 redactie: Nederland was in de Eerste Wereldoorlog neutraal, maar bepaald geen supporter van de Duitsers!
Het Fokker-XVIII toestel de ‘Pelikaan’ (PH-AIP) schreef luchtvaart-geschiedenis. Zij vertrok op 18 december 1933 voor een versnelde kerstvlucht naar Batavia Nederlands Indië. Deze vlucht zou oorspronkelijk worden uitgevoerd door de snellere ‘Zilvermeeuw’, maar die kreeg bij de start een zodanig ernstige motorstoring dat de ‘Pelikaan’ in allerijl startklaar werd gemaakt. Het lukte de bemanning onder gezagvoerder Iwan Smirnoff om de vlucht in een recordtijd te volbrengen. Op 22 december 1933 werd Batavia bereikt en vier dagen later werd de terugvlucht aangevangen.
|
|
|
Tijdens die terugvlucht is de ‘Pelikaan’ onze ms Baloeran tegengekomen en dat moet ergens in de Middellandse Zee zijn geweest. Omdat de beschikbare foto’s alleen een jaartal en dus geen datum en locatie vermelden, heb ik de vliegroute bestudeerd. Vastgesteld wordt dat de vliegroute logischerwijs voor het overgrote deel over land ging. Alleen een stukje Java Zee en Middellandse zee moest worden overgestoken. Als men beide foto’s van de Baloeran/Pelikaan bestudeert, ziet men een ‘koude’ zee en duidelijk is dat de officieren op de navigatiebrug winteruniformen dragen en de, zichtbare passagiers, winterkleding.
Op de foto hierboven ziet u passagiers en bemanningsleden vol verwachting naar de kim kijken en als u de foto nauwkeurig bestudeert, ziet u de ‘Pelikaan’ in de verte al aankomen, vlak boven de horizon (bij de staaldraden van de scheepskraan).
Pelikaan ontmoet Baloeran ofwel: Erfgoedmonument ontmoet erfgoedmonument! Na een voorspoedige terugtocht en het ere-rondje bij de Baloeran, landde de ‘Pelikaan’, in de avond van 30 december 1933, op een koud en mistig Schiphol, precies op tijd om thuis ‘Oud en Nieuw’ te gaan vieren! (Beide Baloeran-foto’s zijn geretoucheerd en ingekleurd door het Lloyd-Atelier). ……………………………………………………………………………………………………………………………….. |
|
| De AvroTros TV-serie: ‘Vliegende Hollanders’ speelt zich af tijdens het Interbellum (1918-1939), de periode tussen de Eerste en Tweede Wereldoor-log. Een periode waarin veel technologische ont-wikkelingen werden doorgemaakt, met name ook in de luchtvaart. |
DE ‘LLOYD RAPIDE’
de boottrein van Den Haag, via Brussel en Parijs naar Marseille
De “Lloyd Rapide”, registratienummer locomotief: 2131, vertrekt van het Hollands Spoor – 1926.
De mailschepen van de Rotterdamsche Lloyd met bestemming Nederlandsch-Indië deden vanaf 1926 in het Middellandse Zee gebied ook de plaatsen Genua en Marseille aan. Vanaf beide havenplaatsen had de Lloyd een eigen boottrein “De Lloydrapide” aan haar zeereizen gekoppeld. Deze trein reed van Den Haag over Rotterdam, Antwerpen en Brussel via Parijs naar Marseille. Dit had tot voordeel dat de reis aanzienlijk (met een week) werd verkort, bovendien werd hierdoor de, vooral ’s winters onaangename Golf van Biscaje, gemeden. Overigens was de treinreis optioneel, men kon dus op het schip ook vanaf en naar Rotterdam reizen. Voorheen was het ook wel mogelijk om voor de trein te kiezen, maar omdat het met de faciliteiten van de bestaande spoorwegen droevig was gesteld, werd voor een eigen dienstregeling met deze boottreinen gekozen. Deze treinen waren enorm luxe ingericht, vergelijkbaar met de luxe die men op de mailboten kon aantreffen, ook waren de diners in de wagonrestaurants van een prima kwaliteit.
  |
|
  |
Ook de Stoomvaartmaatschappij Nederland maakte gebruik van eigen boottreinen. Ondanks dat beide maatschappijen een nauwe samenwerking hadden, was er nog wel een vorm van concurrentie. Hoe meer luxe men aanbood des te beter dat voor de maatschappij was, men verdiende per slot van rekening het meest aan de reizigers 1e klas. Je zou de inrichting van deze treinen een beetje kunnen vergelijken met die van de alom bekende Oriënt-Express. De boottrein had haar hoogtijdagen tussen 1926 en 1940, mede door de oorlog nam deze dienst na 1940 snel af. Na de Tweede Wereldoorlog werd de boottrein weer in ere gesteld. De Willem Ruys- en Sibajak-passagiers maakten daar nog uitgebreid gebruik van.
De “Lloyd Rapide” vetrekt van het Hollands Spoor – 1939
 |
De Lloyd Rapide ter hoogte van Willemsdorp – 1932. Zet het geluid aan en klik op het witte driehoekje hieronder links!
|
 |
“ROTTERDAM LLOYD” LOCOMOTIVE
Registratienummer-35015
De boottrein van Londen naar Southampton
Bovenstaande locomotiefmodel is in april 2010 aan de ‘Ed van Lierde-collectie’ toegevoegd. Door het Lloyd-Atelier wordt nog gezocht naar een replica van de beroemde “Lloyd Rapide” die in de jaren ’30 t/m ’50 van de vorige eeuw op de lijn Den Haag-Marseille werd ingezet.
Het originele naamschild en de machtige Lloyd-locomotief ………
Lloyd Mail – 1958
BUSSEN EN VRACHTWAGENS MET LLOYD-SAUSJE |
|
Rotterdamsche Lloyd Bus gefabriceerd door Verheul -Waddinxveen-1947 |
Bussen op Lloydkade voor Molukkers Bron: Stichting Moluks Historisch Museum – 1951 |
In het oog rijdende vrachtwagen met afbeelding van bekend WillemRuys -schilderij. |
|
ONSCHULD VAN MARCONIST WILLEM VAN RIE IN DE MOORDZAAK OP EEN JONGE AMERIKAANS VROUW
|
|
De zaak Lynn Kauffman
Op 10 februari 1960 begon in Boston het proces tegen de marconist, Willem van Rie, van het Koninklijke Rotterdamsche Lloydschip ss Utrecht. Hij werd verdacht van moord op Lynn Kaufmann, die op 18 september 1959 van plots van de Utrecht verdween en later dood in de haven van Boston werd gevonden.
Volgens de Amerikaanse politie heeft de dertigjarige Van Rie toegegeven een verhouding te hebben gehad met Kauffman, een 23-jarige Amerikaanse, gescheiden vrouw, die in Singapore aan boord was gekomen, met Boston als bestemming. Mevrouw Kauffman had in het Verre Oosten als secretaresse gewerkt voor een Amerikaanse professor, wiens vrouw en kinderen eveneens aan boord van de Utrecht waren.
De 20-jarige Assistent-Hofmeester, Luuk van Dorp uit Harderwijk heeft in een getuigenverklaring gezegd dat hij, in de nacht van haar verdwijning, Lynn Kauffman heeft horen snikken in haar hut. De Assistent-Hofmeester Van Dorp was het enige bemanningslid van de Utrecht die verschenen voor de jury van het Gerechtshof van Suffock verschenen is. Op 2 maart 1960 kwam na vele uren van beraad, en twintig stemmingen, de jury tot de bevinding dat marconist Willem van Rie onschuldig was. |
|
Hieronder een rapportage, zorgvuldig bijelkaar gezocht en gedeeltelijk bestaande uit originele Collectie-items van het Lloyd-Atelier. |
|
 |
|
  |
|
  |
|
  |
|
Onderzoek door de Boston Police aan boord van het ss Utrecht. ………………………………………………………….. |
|
De Suffolk County gevangenis-rechtbank. |
Pers, getuigen en belangstellenden gaan het gerechtshof binnen. |
|
|
Willem van Rie na de voor hem gunstige uitspraak: ONSCHULDIG! |
Dit is ongetwijfeld de fijnste vlucht die Willem en zijn echtgenote Nel ooit hebben meegemaakt! |
Nog een paar stappen en dan BACK HOME! |
Na een traumatisch avontuur weer op Nederlandse bodem. |
Bij de Schiphol- bus, zwaaien en onder toezicht van de KLM-Captain wegwezen. …………………………………………………………..
|
‘Spraks’ blijkt onschuldig ………… gaat dus vrijuit ……….. maar is voor het leven getekend!! |
|
DE MARCONIST
Zet het geluid aan en klik op het witte driehoekje hieronder links!
Tekst “De Marconist”
Een tanker vaart op volle zee de boeg doorklieft het water. Het schuim spat op maar middernachts is daar niets van te zien. De machinist is onder zeil de bootsman krijgt een kater. De tweede stuurman op de brug slaapt een minuut of tien. Maar in de kleine radiohut hoor je hem seinen. In morse lang en kort, bericht naar overal. En hoe onbeduidend het signaal, ‘t zal niet verdwijnen. De enige verbinding met de wal. Mijn vader was een marconist. De seinsleutel lag nog in de boekenkist. Wat is er allemaal doorheen gegaan ? Alles tot tikken teruggebracht. Over havens, routes, over vracht. Zou er een bericht voor mij bestaan ? Toen kwam de radar, telefoon, er is zoveel bijgekomen. Je klikt in kleur de hele wereld naar je toe. Door een apparaat in zakformaat lijkt elke afstand weggenomen. Iedereen on line, en onbereikbaarheid taboe. Daar in de kleine radiohut hoor ik hem seinen. In morse lang en kort, bericht naar overal. Hoe onbeduidend het signaal, ‘t zal niet verdwijnen. De enige verbinding met de wal.
PORTUGAL JAREN ’60 ……..WEET U HET NOG? |
|
| Tijdens een korte, maar fijne vakantie in Portugal heeft KRL-Museum oprichter, Ed van Lierde in april-2008 enkele foto’s genomen die bij de rechtgeaarde KRL-er op z’n minst bekend voorkomen. Wij laten hieronder enkele foto’s uit de jaren’60 en rechts daarnaast uit 2008 zien en vragen uw speciale aandacht voor de foto’s van het toenmalige Hotel “Da Balaia” dat in gezamenlijk eigendom was van de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd en haar hoofdagenten in Portugal: Sociedade Commercial Orey en Atunes & Ca. Lda. Momenteel is het hotel in eigendom van Club Med. | |
|
|
Ponte De 25 Abril-Lisboa in aanbouw -1965 |
|
Lloyd-Hotel Da Balaia in aanbouw- Albufeira-1967 |
Lloyd-Hotel Da Balaia gereed-Albufeira 1968 |
Hotel Da Balaia-Albufeira- in bezit van Club-Med – 2008 |
Hotel Da Balaia-Albufeira-2008 |
|
KRL-Hotel Da Balaia-Albufeira-1968 …………………………………………………………………. |
Hotel Da Balaia-Albufeira-2008 …………………………………………………………………. |
Cabo Sao Vicente – Portugal – 2008 |
Ponte De 25 Abril-Lisboa-2008 |
Cabo Sao Vicente – Portugal – 1926
JAN ROT MET DE WILLEM RUYS NAAR HUIS
|
|
|
|
Zo zacht en zilt voor zeemans’ ziele, schuimend, springend doch ook soms soet. Niemand weet wat gij beziele, geen sterveling gist wat gij bevroedt. Zachtjes zoek de wind uw vriendschap, zijn willekeur is wat gij ons doet. Briesend brengt hij dan door ‘s Heren stap, een storm, een wervel of ene vloed. Doch zou dees aard u nimmer missen, gij zijt het levensvocht van ons bestaan. Wat gij als straf voor ons bedisse, wij laten u niet zomaar henen gaan! …………………………………………………………………………………………. |
………… en vertel ons nu niet dat WTK’s niet kunnen dichten! Wat dacht u van onderstaande pennenvrucht, geboren uit de “Harde schijf” van, Hans van der Ster?
“DE ZEE” VAN SLAUERHOFF
Wandelend in de Vlielandse duinen met zijn geliefde, inmiddels overleden, collie “Stella” kwam KRL-WTK Jan Tanja onder een glasplaat de eerste strophe uit het gedicht “De Zee” van Dichter/schrijver en voormalig Scheepsarts, Jan Jacob Slauerhoff tegen.
Reden genoeg voor Jan Tanja om dit aansprekende gedicht naar het KRL-Museum op te sturen …… en wij wisten uiteraard wel raad met deze welkome inzending!
LLOYDHUMOR DOOR JAN PAANS
Wel degelijk kunnen ook WTK’s humor hebben én sommige van hen kunnen zelfs humor tekenen! Hieronder twee leuke zoekprenten van 2e WTK JanPaans aan boord van de Mersey Lloyd-1961. Deze “Second” had niet alleen de talenten om zoveel zots bij elkaar te bedenken, maar ook om ze zo schitterend uit te beelden!
Zoek de Kapitein!
Zoek de HWTK!