Een Balinese Danseres in Domburg – een vergeten verhaal van de Rotterdamsche Lloyd.
Door Marcel Hendriks
Onlangs viel mijn oog op een schilderij van een Balinese danseres uit 1950.
Het stond ‘gewoon’ te koop op Marktplaats. Vooral de plaquette bevestigd onderaan de lijst trok mijn aandacht en wekte direct mijn nieuwsgierigheid. Al speurend op het internet, ontdekte ik al snel dat er een bijzonder verhaal achter schuilging. Het bleek een uniek stukje – bijna vergeten – historie van ons voormalige Nederlands-Indië, verbonden met de Rotterdamsche Lloyd.
Begin jaren vijftig werd dit schilderij geschonken aan de Christelijke School in Domburg (Zeeland) door de ‘Amusement Vereeniging’ van het passagiersschip Sibajak. Het is geschilderd door de Indonesische kunstenaar Sumardi (1917–1983), een realistisch-romantisch schilder wiens werk ook in de privécollectie van president Soekarno aanwezig is.
De Sibajak was eigendom van de Rotterdamsche Lloyd en voer jarenlang vanuit Rotterdam naar Nederlands-Indië. Na de oorlog speelde het schip een belangrijke rol bij de repatriëring en emigratie. Voor duizenden passagiers was het een schip van afscheid én van hoop.
De school in Domburg had in die tijd een hechte band met de bemanning. Leerlingen uit de hoogste klassen schreven brieven aan opvarenden van allerlei rang. Meester Jellema componeerde zelfs een speciaal Sibajak-lied. Die bijzondere band werd officieel bekrachtigd via de vereniging NEVAS (Nederlandse Vereniging tot Adoptie van Schepen). Door dit initiatief werd de Sibajak officieel het adoptieschip van de Christelijke School in Domburg, waardoor de correspondentie en uitwisselingen een vaste vorm kregen.
Het schilderij van Sumardi werd aangeboden als symbool van die vriendschap. Voor de leerlingen bracht het de exotische én verre wereld van Bali ineens dichtbij. Vandaag vormt deze Balinese Danseres een uniek stuk erfgoed -uit een voorbije periode- waarin drie lijnen samenkomen: Indonesische kunst, (Rotterdams) maritiem erfgoed én Zeeuwse lokale geschiedenis.
Zo is het méér dan zomaar een kunstwerk: het is een levend symbool van verbondenheid tussen Oost en West, tussen een oceaanstomer en een dorpsschool. Dankzij dit schilderij is een vergeten stukje Lloyd-geschiedenis opnieuw tot leven gekomen.
Na zijn Nederlandse schoolopleiding (1937) werkte Sumardi als beroepskunstenaar, met een specialisatie in portretten en tekeningen. In 1938 assisteerde hij de Amerikaanse kunstenaar W. Stoyed (niet traceerbaar) tijdens diens verblijf aan het hof van de Sunan van Surakarta, waar hij portretten maakte van leden van de koninklijke familie. Door dit contact leerde Sumardi de technieken van het Europese realisme kennen, vooral de anatomische tekenkunst.
Zijn stijl werd bekend als realistisch met een romantische toets. Werken van Sumardi hingen aan de muren van staatspaleizen in Jakarta en Bogor. Een van zijn schilderijen werd opgenomen in het vierde deel (1957) van de catalogus van president Soekarno’s schilderijenverzameling, samengesteld door Lee Man Fong.
Daarnaast nam hij deel aan talrijke tentoonstellingen in Solo, Semarang, Surabaya en Jakarta, vaak georganiseerd door de Himpunan Budaya Surakarta (Cultureel Centrum van Surakarta).
Kernpunten
•Geboren in Solo (Surakarta), 1917; overleden 1983.
•Sterk beïnvloed door Europees realisme (via W. Stoyed, 1938).
•Gespecialiseerd in portretten en Balinese/Javanese figuren.
•Vertegenwoordigd in de Soekarno-collectie en in paleiscollecties.
•Actief geëxposeerd in de grote steden van Java.